Cultura
Fundación Catedral de Santiago
A Fundación Catedral de Santiago foi fundada o 23 de xullo de 2008 e o seu Padroado está presidido polo Arcebispo de Santiago.
Está inscrita no Rexistro de Fundacións de Interese Galego dependente da Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza da Xunta de Galicia.
Os seus obxectivos son a promoción, fomento e difusión da Catedral de Santiago de Compostela, o seu entorno e o seu patrimonio artístico e cultural; así como a xestión e explotación, a efectos do seu desenvolvemento, das infraestruturas da Catedral de Compostela, a súa contorna e o seu patrimonio artístico e cultural.
A Fundación Catedral de Santiago está formada por un equipo de profesionais expertos nas distintas áreas de competencia da Catedral: economistas, técnicos especialistas en museos, técnicos especialistas en xestión cultural, documentalistas, restauradores, administrativos e profesionais da comunicación, entre outros.
Museo
O Museo Catedral de Santiago permite ao visitante afondar o seu coñecemento na historia e a arte da Catedral a través dos seus diferentes espazos e as exposicións temporais que organiza.
As taquillas e accesos o Museo localizanse nos seguintes espacios:
- Acceso Museo praza do Obradoiro (tamén lugar de recepción dos grupos turísticos a Catedral)
- Acceso Museo Pazo de Xelmírez (tamén punto de inicio das visitas temáticas)
- Acceso Museo Tesoro (so pago con tarxeta)
Luns a domingo, de 10 h a 20 h.
As entradas do Museo Catedral de Santiago dan acceso a diversos espazos e coleccións artísticas da Catedral.
>Colección permanente – Claustro – Espazo Sacro Tesouro e Capela de Reliquias.
>Pazo de Xelmírez – Espazo Mestre Mateo.
>Pórtico da Gloria.
>Cubertas e Torre da Carraca.
Ademais, o programa Compostela Sacra, que impulsa a Fundación Catedral de Santiago, posibilita a visita ao museo, claustro e igrexa de Santa María de Sar.
Unha visita á historia e á arte da Catedral de Santiago a través das súas mellores pezas artísticas. O visitante pode viaxar no tempo e coñecer cómo a partir dun sepulcro se constrúe unha gran catedral en torno a cal, ao longo dos séculos, foi medrando unha cidade e todo un fenómeno xacobeo que, co Camiño de Santiago, xogou un importante papel na construción da identidade europea e que é, desde 1985, Patrimonio da Humanidade.
- Planta baixa: As orixes da Catedral / O Coro Pétreo do Mestre Mateo / A construción da catedral románica
- 1º Andar: A arte na Catedral nos séculos XIII e XIV / A arte na Catedral nos séculos XVI, XVII e XVIII / OApóstolo Santiago
- 2º Andar: Claustro renacentista / Capela das Reliquias / Panteón Real / Tesouro da Catedral / Biblioteca capitular / Botafumeiro / Sala Capitular
- 3º Andar: Colección de artes textiles / Tapices de Rubens / Tapices de Teniers / Tapices de José del Castillo / Tapices de Goya / Balconada ao Obradoiro.
Edificio románico de carácter civil anexo á Catedral que debe o seu nome a Diego Xelmírez, primeiro Arcebispo de Compostela e gran impulsor da súa construción. É un espléndido conxunto arquitectónico medieval no que destacan a Sala de Armas, a Sala Manrique, a cociña e, especialmente, o Salón de Cerimonias, de grandiosa monumentalidade e fermosa ornamentación con ménsulas historiadas nas que se representa un banquete real. É sede de exposicións temporais e do Espazo Mestre Mateo.
O Pórtico da Gloria é a entrada occidental da catedral románica, ideada polo xenio do Mestre Mateo, cuxo obradoiro de canteiros interpretou as pasaxes do Apocalipsis. Considérase unha obra cumio da arte universal. A visita permite coñecer o resultado da restauración, realizada co mecenado da Fundación Barrié.
A cuberta pétrea da Catedral de Santiago está disposta en forma escalonada e pódese percorrer, ofrecendo unhas panorámicas espectaculares tanto da basílica como da cidade de Compostela.
Para salvar o desnivel existente entre a cabeceira e o extremo occidental da catedral, o Mestre Mateo concebiu a construción dunha cripta, inédita na súa forma e función na Galicia da época.
É un espazo de grande complexidade arquitectónica, organizado por un grande piar do que parten os arcos que sosteñen o abovedado. Tamén destacan os capiteis e os dous anxos das claves das bóvedas do cruceiro, un portando un sol e o outro unha lúa, en clara alusión ao mundo terrenal.
No subsolo da Catedral, as escavacións arqueolóxicas levadas a cabo en diferentes períodos deixaron ao descuberto moitos vestixios das orixes da basílica e da cidade. Baixo o pavimento agóchase unha intrincada rede de necrópoles que se suceden desde a época romana ata o momento da construción da catedral románica, así como restos das primitivas basílicas e parte da primeira cerca defensiva da cidade de Compostela.
*Pechadas temporalmente.
A torre norte da fachada do Obradoiro recibe o nome de Torre da Carraca por albergar no seu interior este instrumento, de grandes dimensións, cuxo son sustitúe ao das campás durante o Venres e Sábado Santos. A visita permite coñecer a estrutura orixinal medieval da torre sobre a que se levantou o remate barroco, a imitación do da súa xemelga sur, a Torre das Campás.
Catálogo dixital
A Fundación Catedral de Santiago promove un proxecto de dixitalización de parte do seu patrimonio cultural e as súas colecciones artísticas. Trátase, en primeiro lugar, de contar con recursos dixitais para a documentación e conservación das pezas e, en segundo, mellorar a difusión e o acceso do público a estas obras de arte, algunhas delas, claves na historia e arte de Galicia.
Este fondo dixital recolle o estado de conservación actual das pezas e, chegado o caso, a realización de réplicas físicas das mesmas, evitando pérdidas irreparables. Quedará almacenado nun repositorio instalado no propio Museo Catedral que será unha verdadeira cápsula dixital da memoria cultural da catedral de Santiago.
Arquivo
Entre os servizos do Arquivo-Biblioteca da Catedral de Santiago (ABCS), as visitas guiadas convértense nun instrumento de dinamización cultural, de achegamento á sociedade e de formación de usuarios, que pretende dar a coñecer os riquísimos fondos documentais e bibliográficos que custodia (entre os cales destacan o Códice Calixtino, o Tombo A ou o Breviario de Miranda), pero tamén difundir o labor técnico de documentación e conservación levada a cabo no seu interior, así como reafirmar a identidade e a memoria da Igrexa e da sociedade da que forma parte. En suma, cumpren varias funcións: difusión, educativa, cultural, social e pastoral.
Visitas guiadas, en grupos de entre 6 e 15 personas.
a) Visitas especiais:
- Martes e xoves laborables, ás 11:00 h.
- Duración aprox.: 1 hora.
- Prezo: 15 euros/persoa
b) Visitas educativas:
- Según disponibilidade.
- Duración aprox.: 45 minutos.
- Precio: 3 euros/ persona
Información e reservas no tfno. 981575609 ou o correo electrónico archivo@catedraldesantiago.es (en horario de atención o público).
O Arquivo da Catedral de Santiago, sen dúbida un dos máis importantes en Europa, custodia libros e documentos de alto valor histórico, cuxos orixes se remontan aos primeiros séculos da Idade Media. Xunto coa Biblioteca é o depositario da historia da sede compostelá.
No mesmo edificio instálanse o Arquivo, custodio e responsable da organización, clasificación e servizo da documentación capitular, e a Biblioteca, que atesoura importantes fondos dos séculos XV-XIX así como outros orientados á documentación e apoio á investigación. Os dous os ámbitos funcionan como unha soa actividade, cunhas normas e parámetros, orientados a facilitar o traballo do persoal investigador.
Acceso: Sancristía (os usuarios deberán acreditarse previamente no Centro de Control de Seguridade, situado no pasadizo do Tesouro)
Horario: de luns a venres, de 9:00 h a 13:30 h; luns a mércores, 16:30 h-19:00 h.
Teléfono: 981 575 609
Contacto:
- Arquivo (asuntos xerais): archivo@catedraldesantiago.es
- Área de Documentación Medieval: medieval@catedraldesantiago.es
- Área de Documentación Moderna e Contemporánea: moderna@catedraldesantiago.es
- Biblioteca (asuntos xerais): biblioteca@catedraldesantiago.es
- Revista Annuarium Sancti Iacobi: annuarium@catedraldesantiago.es
Servicios del Archivo – Biblioteca
Normativa de acceso y consulta
Normativa de préstamo para exposiciones
Pincha aquí para descargar la solicitud de préstamo de documentación para exposiciones temporales
Pincha aquí para descargar la solicitud de compulsas de reproducciones de documentos del ABCS
O Arquivo da Catedral de Santiago (ACS) é un arquivo histórico privado de titularidade eclesiástica dependente do Cabildo da Catedral de Santiago, que recolle, conserva e serve a documentación histórica xerada por leste no exercicio das súas funcións, así como a doutras institucións relacionadas co mesmo. A súa dirección corresponde ao Arquiveiro-Bibliotecario, oficio estable cuxas funcións poderán corresponder a un cóengo ou ser desempeñadas temporalmente por persoal alleo ao Cabildo, nas condicións que para cada caso establézanse de acordo co Arcebispo. Segundo os Estatutos da S.A.M.I. Catedral de Santiago de Compostela, as súas competencias son:
- Conservar e catalogar os fondos documentais e bibliográficos, conforme á normativa vixente. Ademais, debe coidar, en coordinación co cóengo mestre de capela, da conservación e incremento do Arquivo Musical.
- Incrementar a Biblioteca Capitular, sobre todo coas publicacións relacionadas co tema xacobeo.
- Facilitar o acceso ao Arquivo e á Biblioteca capitular aos investigadores, no tempo e nas condicións que o Cabildo estableza. Os documentos e os libros non poderán saír do Arquivo nin da Biblioteca en calidade de préstamo, senón que serán consultados in situ.
- Informar ao Cabildo sobre asuntos da súa incumbencia.
Segundo o Regulamento dos Arquivos Eclesiásticos Españois, “o arquivo catedralicio está formado non só pola documentación histórica que nel se conserva, senón tamén por toda a documentación moderna e aqueloutra que obra nas diversas comisións, cargos ou oficios do cabildo, debendo, unha vez cumprida a función administrativa, ingresar integramente no arquivo, para así constituír o testemuño documental da vida do cabildo”. Esta definición corresponde máis ben coa do sistema de arquivos catedralicio, no que o ACS funciona como arquivo histórico capitular, que periodicamente recibe transferencias desde as dependencias administrativas catedralicias: Secretaría (transcorridos corenta anos), Administración, Fábrica, Museo e Peregrinacións.
Na Biblioteca da Catedral de Santiago combínanse antigos volumes, algúns incunables, coas máis recentes obras de referencia e investigacións editadas, que reflicten a triple faceta deste centro: biblioteca capitular, biblioteca xacobea e biblioteca auxiliar do Arquivo Catedralicio.
Froito das doazóns do chantre Alonso Sánchez de Ávila e do arcebispo Álvaro de Isorna, a libraría catedralicia foi rematada en 1454 e instalouse nunha torre do claustro. Estaba constituída por un conxunto de libros reunidos para cubrir as necesidades dos cóengos: textos litúrxicos e bíblicos, que servían para as súas actividades de culto; e obras de dereito, que empregaban na defensa dos intereses do Cabildo, no asesoramento do prelado ou nas súas tarefas na audiencia arzobispal. Na segunda metade da devandita centuria documéntase por primeira vez o cargo temporal de garda ou porteiro da libraría, encargado de custodiar a biblioteca catedralicia, cuxas funcións de custodia e conservación foron establecidas constitucionalmente polo arcebispo Gaspar de Zúñiga (1569): ter a chave da mesma; mantela aberta dous días á semana en horario fixo; limpar os libros e a libraría; e permanecer dentro dela para evitar os furtos.
Tras a fundación da Universidade de Santiago, onde foron profesores desde o principio os cóengos intelectualmente máis valiosos, decreceu o interese do Cabildo pola súa propia biblioteca, o que explica a súa parvedad, xa apuntada por Ambrosio de Morais, durante toda a Idade Moderna. Só a partir da Ilustración sentaron as bases de que máis tarde sería a Biblioteca Capitular -actualmente visitable como parte do percorrido museístico da catedral-, grazas ás doazóns testamentarias do cóengo maestrescuela, Diego Juan de Ulloa (1762) e do prior de Sar, Pedro Acuña e Malvar (1814).
Coa apertura xeral do Arquivo da Catedral ao público nos anos 80 do século pasado, poténciase o papel da Biblioteca como auxiliar das investigacións realizadas naquel. Pero co novo século prodúcense dous fitos que marcan a orientación xacobea da Biblioteca da Catedral: a aprobación, en sesión capitular do 27 de xuño de 2000, do plan xeral para a creación dun Centro de Documentación Xacobea; e a dotación, ao ano siguinete, dun espazo específico para crear a Biblioteca Xacobea.
Consultar Fondos Bibliográficos
Acceso á Opac web de Fondos Bibliográficos
O Arquivo-Biblioteca da Catedral de Santiago vén desenvolvendo un labor de difusión cultural destacada mediante actividades como exposicións, charlas, presentacións, visitas guiadas, webs e blogs, etc., pero tamén coa edición, co-edición e distribución de diversas publicacións propias ou da Catedral de Santiago de Compostela.
Canto ás publicaciónes proxectadas dende o ABCS, publícanse coleccións, revistas, monografías e catálogos de exposicións, destacando:
- A Colección Histórico-Documental da Igrexa Compostelá, nacida en 1998 e destinada a publicar estudos monográficos de historia medieval, historia moderna, historia da arte, filoloxía e musicología, e, sobre todo, á transcrición sistemática dos documentos máis interesantes do Arquivo da Catedral.
- A Colección Archivium Sancti Iacobi, nacida en 2007 cunha primeira serie para a edición de Instrumentos de descrición do Arquivo da Catedral.
- A revista anual Annuarium Sancti Iacobi nacida en 2012 e cuxo denominador común son as fontes documentais, investigacións e traballos relacionados ou emanados do ABCS, como expresión cultural do devandito centro, dando cabida, igualmente, a traballos realizados sobre documentación dos Arquivos e Bibliotecas da Igrexa e, en xeral, sobre documentación eclesiástica.
As publicacións poden adquirirse por compra, subscrición ou intercambio. De maneira xeral, pode consultarse o Catálogo de venda de publicacións. Para a revista Annuarium Sancti Iacobi, pode consultarse a páxina web www.annuariumsanctiiacobi.org. Para o intercambio do resto de publicacións disponibles no ABCS, disponse dun boletín de duplicados.
Se a súa institución desexa participar neste programa de intercambio bibliográfico co ABCS, dirixa unha carta proposta á nosa dirección postal ou electrónica (biblioteca@catedraldesantiago.es), achegando un exemplar da publicación obxecto do troco ou o catálogo de publicacións da súa institución. Indique claramente a súa dirección para a correspondencia ou envíos.
Galicia histórica. Cuadernos de historia y documentos compostelanos
O Arquivo-Biblioteca da Catedral de Santiago, da inicio á serie GALICIA HISTÓRICA. Cuadernos de historia e documentos compostelanos; e a vontade é clara: a comunicación, a difusión, o coñecemento de feitos, documentos, procesos, que dormitaban ata agora nos fondos composteláns e que contarán agora historias aos visitantes e veciños da cidade. E miramos máis alá; non só Compostela, Galicia en xeral será o obxecto, ou a Península, ou Europa.
Será a periodicidade mensual, cun máximo desexo de difusión; de aí tamén que anualmente teñamos a pretensión de realizar unha compilación dos artigos na revista do Arquivo-Biblioteca Annuarium Sancti Iacobi.
Música
A catedral compostelá conta cunha longa tradición musical. Xa no século XII o Codex Calixtinus recompila pezas escritas a unha, dúas, e mesmo tres voces e destinadas á liturxia do Apóstolo Santiago. As primeiras referencias á existencia dunha capela musical aparecen no renacemento. Sábese que no século XVI, ademais do coro de cóengos, había cantores profesionais e nenos que interpretaban polifonía. Pronto os instrumentistas ou ministriles foron admitidos para tocar instrumentos de arco e sopro nunha capela da que tradicionalmente xa formaban parte dous organistas. Este grupo de músicos era dirixido por un mestre de capela. No século XVII varios compositores sucedéronse no devandito cargo até chegar a José de Vaquedano, un dos músicos máis importantes do barroco español, parte de cuxas obras se conservan en Santiago e que permaneceu na cidade até a súa morte en 1711. No século XVIII estiveron á fronte da capela prestixiosos compositores, como demostran os postos que algúns ocuparon despois da súa estancia en Santiago: Antonio Yangüas, por exemplo, foi nomeado catedrático de música en Salamanca, e tanto Diego Muelas como Pedro Rodrigo obtiveron o maxisterio do convento madrileño da Encarnación. As obras destes mestres mantéñense, en xeral, dentro do estilo barroco, pero algúns dos seus trazos suxiren xa unha futura evolución de corte clasicista. No estilo clásico destacou o gran compositor Melchor López, que sucedeu ao italiano Buono Chiodi en 1783 e mantívose no seu posto até o seu falecemento en 1822. Xa finalizando o século XIX, a catedral contou coa valiosa achega musical de Santiago Tafall, aínda que este só foi mestre de capela entre 1895 e 1898. No século XX merecen especial mención os maxisterios de Manuel Soler, Nemesio García Carril e xavier Méndez.
Actualmente, a música vocal polifónica segue sendo aceptada polo Concilio Vaticano II (SC 116). En xeral, a función dos coros ou scholae cantorum é altamente valorada pola Igrexa (SC 29), especialmente nas catedrais: Consérvese e cultívese con sumo coidado o tesouro da música sacra. Foméntense diligentemente as “Scholae cantorum”, sobre todo nas igrexas catedrais (SC 114).
Por iso, a catedral compostelá desexa conservar e dar a coñecer o tesouro sacro-musical herdado, favorecendo a vixencia da tradición e alentando o uso de música nova nun repertorio equilibrado, no que o histórico e o actual convivan en perfecta harmonía. Tal desexo materialízase coa actividade da Capela de Música (coro de adultos e instrumentistas) e na Escolanía Anxos de Compostela (coro infantil), que axudan a solemnizar a liturxia catedralicia.
Capela de Música
Dende 1988 a Capela de Música canta baixo a dirección de Miro Moreira, experimentando esta unha profunda remodelación e desenvolvéndose como coro mixto. O seu principal obxectivo é cantar nos actos de culto da catedral e favorecer a participación dos fieis nas celebracións. Dentro dun repertorio coidadosamente seleccionado destaca a transcrición, interpretación e gravación de obras de insignes mestres de capela composteláns, así como promover a creación e a estrea de nova música para a liturxia catedralicia.
Escolanía
A Escolanía da Catedral de Santiago, fundada por Mariano Pérez Gutiérrez pouco despois do seu nomeamento como mestre de capela en 1964, proporcionou a moitos nenos composteláns o seu primeiro contacto coa música. Dedicado sobre todo a solemnizar a liturxia da catedral, o coro pronto seguiu unha brillante traxectoria, por exemplo participando con gran éxito no prestixioso certámen de Loreto (Italia) e cantando naquel santuario unha misa transmitida por Eurovisión a toda Europa en abril de 1968. Na actualidade a escolanía está integrada por 40 nenos e nenas, sendo dirixida dende a súa refundación en 2008, ata 2024, por José Luís Vázquez. Actualmente a súa directora é Sofía Rodríguez. Ademais de actuar regularmente na liturxia catedralicia tamén o coro participou en acontecementos tan relevantes como foi a visita a Santiago do Papa Benedicto XVI en 2010 (conxuntamente coa Real Filharmonía de Galicia) e en numerosos actos organizados por Concello de Santiago, o Consello da Cultura Galega, a Xunta de Galicia, etc.
Coro Cardeal Quiroga
Ademais da polifonía, na catedral compostelá practícanse os outros dous os xéneros de música vocal mencionados no Concilio Vaticano II, isto é, canto gregoriano e o canto relixioso popular.
A Igrexa outorga ao canto gregoriano o primeiro lugar nas accións litúrxicas, recoñecendo que se trata do canto propio da liturxia romana (SC 116). En ocasións os cantores catedralicios interpretan algunhas pezas: antífonas en certas procesións e outros cantos no transcurso da misa, incluíndo varias seccións do ordinarium. Tamén nas vésperas solemnes do apóstolo Santiago (24 de xullo) cántanse fragmentos gregorianos (antífonas, salmodia, Salve Regina, etc.)
O canto relixioso popular, debe fomentarse co obxectivo de que resoen as voces dos fieis tanto en exercicios piadosos como na mesma liturxia (SC 118). O canto debe ser, pois, un medio para fomentar a participación activa do pobo na liturxia (SC 30, 113, 114, 121).
Cumprindo o prescrito pola Igrexa, é o canto relixioso popular é o que predomina na liturxia da catedral, superando aos demais xéneros en número de pezas programadas, de modo que os peregrinos e demais fieis poidan expresar a súa fe por medio da oración cantada.
O son do órgano, denominado expresamente polo Concilio Vaticano II órgano de tubos e definido como instrumento musical tradicional, cuxo son pode achegar un esplendor notable ás cerimonias eclesiásticas, debe elevar as almas cara a Deus e cara ás realidades celestiais (SC 120).
O cabildo compostelán concede ao órgano catedralicio unha grande importancia, tocándose diariamente na misa do peregrino (12 h.), na misa vespertina (19.30 h.) e, en xeral, en todas as solemnidades, festas e celebracións especiais que teñen lugar no templo. O seu uso atende á necesidade tanto de acompañar o canto dos fieis e do coro como de facer soar pezas solísticas.
O órgano actual foi construído pola empresa Mascioni (Cuvio-Varese, Italia) en 1977. Trátase do único instrumento desta firma instalado en España. O concerto inaugural (17 de marzo de 1978) estivo a cargo do alemán Erich Arndt, entón organista de San Pedro de Roma.
O son do órgano, denominado expresamente polo Concilio Vaticano II órgano de tubos e definido como instrumento musical tradicional, cuxo son pode achegar un esplendor notable ás cerimonias eclesiásticas, debe elevar as almas cara a Deus e cara ás realidades celestiais (SC 120).
O cabildo compostelán concede ao órgano catedralicio unha grande importancia, tocándose diariamente na misa do peregrino (12 h.), na misa vespertina (19.30 h.) e, en xeral, en todas as solemnidades, festas e celebracións especiais que teñen lugar no templo. O seu uso atende á necesidade tanto de acompañar o canto dos fieis e do coro como de facer soar pezas solísticas.
O órgano actual foi construído pola empresa Mascioni (Cuvio-Varese, Italia) en 1977. Trátase do único instrumento desta firma instalado en España. O concerto inaugural (17 de marzo de 1978) estivo a cargo do alemán Erich Arndt, entón organista de San Pedro de Roma.
Actualmente, os músicos encargados de facer soar o órgano catedralicio son Manuel Cela, Adrián Regueiro e David Maceira.
Órgano Mascioni – Disposición
Mestres da capela (Época barroca)
Mestres da Capela (Época Posconciliar)
Órgano (Rexistracións)
Órgano (Repertorio litúrxico: Misa, Advendo Semana Santa, Pascua)
Libros
- ALÉN, Mª P.: Historia da Música Galega. Cantos, Cantigas e Cánticos. A Nosa Terra, 1997.
- ALÉN, Mª P.: La Capilla de Música de la Catedral de Santiago de Compostela. Ediciós do Castro, 1995.
- BRESCIA, M. (Ed.): Libro de Órgano de Melchor López (1781).Consorcio de Santiago, 2011.
- CAMPO OLASO, S.: La Escuela Echevarría de Organería en Galicia en El Órgano del Real Monasterio de Santa Clara de Santiago: Historia y restauración. Goetze & Gwynn, 2005. Págs. 17-135.
- CANCELA MONTES, B.: Santiago Tafall. Un Músico Compostelano en los Albores del Galleguismo. Alvarellos, 2010.
- CELA FOLGUEIRAS, M. J. y LÓPEZ FARIÑA, M. A.: Mariano Tafall y su Obra. Xunta de Galicia, 1996.
- CELA FOLGUEIRAS, M. J. y LÓPEZ FARIÑA, M. A.: Órgano, en Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada. Vol. XXXIII. El Progreso-Diario de Pontevedra, 2003. Págs. 161-166.
- DÍAZ Y DÍAZ, M.: El Códice Calixtino de la Catedral de Santiago de Compostela: Estudio codicológico y de Contenido. Centro de Estudios Jacobeos, 1988.
- JIMÉNEZ, E.: Acordes en Sol e Lúa. Os Quince Órganos do Noso Santiago Vello. Consello da Cultura Galega. 1999.
- LÓPEZ CALO, J.: Obras musicales de Fray José de Vaquedano. Cuadernos de Música en Compostela, 1990.
- LÓPEZ CALO, J.: La Música de Galicia, en Galicia Eterna. Vol. IV. Nauta. Págs. 877-931.
- LÓPEZ CALO, J.: La Música en la Catedral de Santiago. Vols. I-XI. Diputación Provincial de La Coruña. 1992-1999.
- LÓPEZ CALO, J.: La Música Medieval en Galicia. Fundación Barríe de la Maza, 1982.
- LÓPEZ CALO, J. y TRILLO, J.: Melchor López. Misa de Requiem. Cuadernos de Música en Compostela, 1987.
- LÓPEZ CALO, J. y VILLANUEVA, C. (Eds.): El Códice Calixtino y la Música de su Tiempo. Fundación Barríe de la Maza, 2001.
- TRILLO, J. y VILLANUEVA, C.: Polifonía Sacra Galega. Ediciós do Castro, 1982.
- VARIOS, A.: La Música en la Catedral de Santiago en Ritmo, nº 527, 1982. Págs. 8-30.
- WHITEHILL, W. y PRADO, G.: Liber Sancti Iacobi. Codex Calixtinus. 3 vols. Seminario de Estudios Gallegos, 1944.
- VILLANUEVA, C.: Las Lamentaciones de Fray José de Vaquedano. Universidade de Santiago de Compostela, 1992.
- VILLANUEVA, C.: El Pórtico de la Gloria. Música, Arte y Pensamiento. Universidade de Santiago de Compostela, 1988.